WARSZAWA JUDAISTYCZNA - Trasa Standardowa

Najstarszy dokument potwierdzający obecność społeczności żydowskiej w Warszawie pochodzi z 1414 r. Licząca nieco ponad 100 osób grupa zamieszkiwała wówczas na obszarze dzisiejszego Starego Miasta. Usunięta z obrębu miasta w połowie XVI w. W drugiej połowie XVIII w. uzyskała oficjalne pozwolenie zamieszkania w Warszawie. Od tego czasu, zaczęła wyodrębniać się dzielnica żydowska zwana Muranowem lub Nalewkami. Pod koniec XIX w. społeczność ta liczyła już ok.100 tyś. osób.

W przededniu wybuchu II wojny światowej Warszawa była największym w Europie skupiskiem ludności żydowskiej. W 1939 roku na ok.1,3 mil. mieszkańców, ok.360 tyś. stanowili Żydzi - co dawało ok.29% ogółu ludności Warszawy. Działały tu setki żydowskich szkół i bibliotek, wydawano dziesiątki gazet. Funkcjonowały teatry i kluby sportowe.

W listopadzie 1940 roku Niemcy utworzyli w Warszawie getto. Na obszarze liczącym niewiele ponad 3 km2 uwięziono ok.450 tyś. Żydów z Warszawy i okolic Teren otoczono ponad 3-metrowym murem. W ciągu niespełna trzech lat, z wycieńczenia, głodu i chorób, zmarło ponad 100 tyś. osób.  W lipcu 1942 roku rozpoczęła się likwidacja getta. Wywieziono ponad 300 tyś. osób do obozów zagłady, głównie Treblinki. W kwietniu 1943 roku Niemcy postanowili ostatecznie zlikwidować getto. W odpowiedzi wybuchło powstanie. Nierówna walka trwała ponad miesiąc.  Po upadku powstania nastąpiła ostateczna eksterminacja mieszkańców getta i jego zniszczenie. Wszystko zrównano z ziemią - ocalało zaledwie kilka budynków. Zamknęło to dzieje przedwojennej żydowskiej Warszawy.

Dlatego właśnie,  w naszym mieście, niezwykłego znaczenia nabierają ocalałe drobiazgi: podwórza, szyny w bruku, fragmenty murów, a nawet puste miejsca o wiele mówiących adresach.

Zapraszamy zatem Państwa na wędrówkę śladami przedwojennej żydowskiej "Warsze", szlakiem zagłady tego byłego "największego żydowskiego miasta w Europie" oraz obecnymi  miejscami związanymi z kulturą żydowską.

Trasy TEMATYCZNE

Dla tych z Państwa, którzy chcieliby poznać bliżej historię warszawskich Żydów i tym samym historię naszego miasta - mamy propozycję następujących tras tematycznych:

• Trasa nr 1: Mirów
• Trasa nr 2: Muranów
• Trasa nr 3: Szlakiem Janusza Korczaka
• Trasa nr 4: Praga
• Zapraszamy również do zapoznania się z propozycją świadczeń fakultatywnych

Trasa nr 1: Mirów

Zachodnie rubieże Śródmieścia z kwartałami dawnego Mirowa, Grzybowa i Leszna, są dziś zakątkiem, gdzie zachowało się najwięcej z dawnej żydowskiej Warszawy.

Proponowana trasa to, min: Plac Grzybowski (z synagogą Nożyków i Teatrem Żydowskim) -ulice: Próżna, Twarda, Aleja Jana Pawła II, ulice: Złota (z fragmentem muru getta), Żelazna, Chłodna, Elektoralna - Plac Bankowy(z Błękitnym Wieżowcem) i ulica Tłomackie (z Żydowskim Instytutem Historycznym).

Trasa nr 2: Muranów - dawne Nalewki

Przed wojną, teren ten był sercem wyodrębnionej dzielnicy żydowskiej. Dzisiejszy Muranów nie ma, jak dawniej, gęstej zabudowy i wąskich ulic. Nie zachowało się także ani jedno niekończące się podwórze z dziesiątkami małych sklepików i warsztatów w suterenach. Spacer po tej dzielnicy to głównie odnajdywanie słynnych adresów i znaczących miejsc upamiętnionych kamieniami czy pomnikami.

Proponowana trasa to, m.in: ul.Bohaterów Getta - Ogród Krasińskich - ul.Anielewicza – Trakt Pamięci, Męczeństwa i Walki Żydów  (od Pomnika Bohaterów Getta po pomnik na miejscu Umschlagplatz) -  Cmentarz Żydowski na ul. Okopowej.

Trasa nr 3: Szlakiem Janusza Korczaka

W czasie naszej wycieczki , z jednej strony, przybliżymy Państwu postać Henryka Goldszmita - "Starego Doktora" - czyli Janusza Korczaka. Lekarza, pisarza, działacza, społecznika, ale nade wszystko niezwykłego pedagoga, który całe swoje życie poświęcił dzieciom. Mógł się uratować. Proponowano mu ucieczkę, bezpieczne schronienie. Odrzucił te propozycje. Pozostał ze swoimi dziećmi do końca - do męczeńskiej śmierci w Treblince.

Z drugiej zaś strony dzieciństwo, młodość i dorosłość Janusza Korczaka - to ulice, place, domy i skwery - będące świadkami historii Warszawy. Korczak napisał w swoim "Pamiętniku" znaczące słowa ""Warszawa jest moja i ja jestem jej - powiem więcej: jestem nią".

Powędrujmy więc razem miejscami tematycznie związanymi z Jego osobą. Zobaczymy miejsca zamieszkania, nauki, pracy, adresy domów sierot, szpitali, fragment murów getta, ostatnią drogę do transportu do obozu zagłady w Treblince, symboliczny grób Korczaka i miejsca spoczynku Jego rodziny i przyjaciół  oraz Pomnik Pamięci Dzieci - Ofiar Holocaustu.

Trasa nr 4: Warszawska Praga

Praga zajmuje w dziejach żydowskiej Warszawy pozycję odrębną. Od 1768 roku nie obowiązywało tu prawo zakazu osiedlania się - dlatego wspólnota praska była starsza i początkowo większa niż w lewobrzeżnej Warszawie.  Do końca zachowała swój żydowsko-handlowy charakter. Działały tu magazyny, do których sprowadzano dobra z całego Mazowsza: tu dokonywano wielkich transakcji handlowych z przeładunkiem towarów na barki wiślane, kolej i kolejki wąskotorowe. Praga znana była z dobrych stosunków społeczności polskiej i żydowskiej. Podkreślano to zawsze, dokonując porównań z położeniem Żydów w lewobrzeżnej Warszawie.

W czasie naszej wspólnej wycieczki powędrujemy min: ul. Jagiellońską (miejsce po Okrągłej Synagodze i budynek d.Domu Sierot oraz d.mykwy) - ul.Kłopotowskiego/ul.Sierakowskiego (budynek d.Żydowskiego Domu Akademickiego) - ul.Okrzei/ul.Sierakowskiego (budynek byłego Gimnazjum Praskiego, którego absolwentem był min.Janusz Korczak) - ul. Okrzei (kamienica Pod Sowami) - kwartałem dawnej Szmulowizny (która swego czasu stała się "siedliskiem wszystkich odpadów wielkiego miasta", ale która do dziś we wspomnieniach starych prażan pozostaje w obrazach piątkowych wieczorów, gdy ciemne dotąd okna kamienic rozświetlały tysiące szabasowych świec).

Jeśli wyrażą Państwo życzenie - możemy podjechać do najstarszej istniejącej żydowskiej nekropoli w Warszawie. Niestety jej dzisiejszy stan zachowania jest przygnębiający. Wprawdzie kilka lat temu podjęto akcję porządkowo-renowacyjną, ale  dosyć szybko zaprzestano dalszej konserwacji. Za eleganckim ogrodzeniem, wśród drzew, zgromadzone w bezładne stosy piętrzą się dobrze zachowane kamienne macewy.

ŚWIADCZENIA FAKULTATYWNE - propozycje do wyboru Klienta

Żydowski  Instytut Historyczny

Instytut mieści się w budynku Głównej Biblioteki Judaistycznej, jednym z nielicznych ocalałych powojnie obiektów żydowskiej kultury. Misją Instytutu jest upowszechnianie wiedzy na temat dziedzictwa tysiącletniej obecności Żydów na ziemiach polskich. Zapraszamy Państwa do obejrzenia dwóch stałych wystaw. Pierwsza to wystawa Sztuki Żydowskiej obejmująca obiekty sztuki religijnej i świeckiej - rzemiosła, malarstwa, rzeźby, min. elementy wnętrza odrestaurowanej synagogi z początku XIX w.

Druga to wystawa Getto Warszawskie, której towarzyszy projekcja filmu przedstawiającego historię dzielnicy żydowskiej od chwili powstania do jej całkowitej likwidacji.

Muzeum Historii Żydów Polskich (wkrótce otwarcie)

To największy projekt kulturalny w Warszawie ostatnich lat. Budynek w kształcie sześcianu o szklanych ścianach, pociętych nieregularnymi szczelinami stanął na Muranowie naprzeciwko pomnika Bohaterów Getta. Ekspozycja obejmie historię Żydów na ziemiach polskich, od średniowiecza po czasy współczesne. Mamy nadzieję, że opóźniające się uroczyste otwarcie Muzeum wkrótce już nastąpi i będziemy mogli zaprosić Państwa do jego zwiedzenia.

Wybrany spektakl w Teatrze Żydowskim

Teatr Żydowski im. Estery Racheli i Idy Kamińskich  to jedyny współcześnie działający teatr żydowski w Polsce wystawiający sztuki w dwóch językach: jidysz i polskim. Spektakle w języku jidysz tłumaczone są na język polski poprzez słuchawki. Teatr wystawia wspaniałe sztuki, które cieszą się ogromną popularnością. Każdy znajdzie tu coś dla siebie. Od początku istnienia w repertuarze Teatru spotykały się i przeplatały trzy nurty repertuarowe, tzn. klasyka literatury i teatru jidysz, sztuki spoza kanonu literatury jidysz podejmujące tematykę żydowską oraz spektakle rewiowe i kabaretowe.

Degustacja potraw kuchni żydowskiej

W Warszawie mamy kilka restauracji serwujących koszerne dania kuchni żydowskiej  Zapraszamy do poznania jej smaków - Smacznego!

Najważniejszą cechą kuchni żydowskiej, jest ścisłe przestrzeganie koszerności, tj. religijnego podziału pokarmów na koszerne - czyste (dozwolone) i trefne - nieczyste (zakazane).

Głównymi zasadami jest wykluczenie mięsa niektórych zwierząt (m.in. świń), krwi, łączenia mięsa z mlekiem, niektórych ryb (tych, które nie mają łusek), skorupiaków i owadów. Mięso dozwolone musi pochodzić ze specjalnego, rytualnego uboju zwanego szechitą.

Różne potrawy kuchni żydowskiej weszły na stałe do kuchni innych narodów. W kuchni polskiej popularne są m.in. karp po żydowsku, chałka, maca, gefilte fisz (pulpety rybne) "kawior żydowski" (pasta z wątróbek}, sałatka galicyjska i koszerna śliwowica.

Wydarzenia związane z kulturą żydowską

Tych z Państwa, którzy planują co najmniej kilkudniowy pobyt w Warszawie - uprzejmie informujemy, że w naszym mieście mają miejsce cykliczne wydarzenia związane z kulturą żydowską, np.

• kwiecień: Międzynarodowy Festiwal Filmowy "Żydowskie Motywy"
• koniec  sierpnia i początek września: Festiwal Kultury Żydowskiej "Warszawa Singera"
• listopad: Warszawski Festiwal Filmów o Tematyce Żydowskiej