next up previous contents index
Next: Akord Up: Podstawy podstaw Previous: System równomiernie temperowany   Spis tresci   Skorowidz

Skala

Skala ma zasadniczo dwa znaczenia. Jedno z nich to typ skali, czyli np. ,,skala jońska'' albo ,,skala cały ton-półton''. Drugie z nich to konkretny przypadek skali oparty o konkretny dźwięk. Najpierw zdefiniujemy pierwsze znaczenie.

Definicja 17 (Skala)  

Skala to ciąg1.3 liczb ($ \alpha$ ), których suma daje dwanaście. Liczby te oznaczają odległości w półtonach pomiędzy kolejnymi stopniami skali.

$\displaystyle \forall_{k \in \{1, \cdots, n\}} \alpha_k \in \mathbb{N} \qquad \sum_{k = 1}^{n} \alpha_k = 12$ (1.14)

Skale mają swoje nazwy. Na przykład skala ,,dwa-jeden'' nazywana też ,,cały ton-półton'' to lista: $ (2,1,2,1,2,1,2,1)$ .

Chcąc zagrać jakąś skalę, wybieramy dźwięk, od którego będziemy grać ($ \psi_0$ ), po czym gramy ten dźwięk. Następnie gramy dźwięk wyższy od niego o $ \alpha_1$ półtonów. Kolejny będzie wyższy o  $ \alpha_1
+ \alpha_2$ półtonów. I tak aż do $ n$ , gdzie $ n$ oznacza liczbę stopni skali. Stąd można uogólnić, że $ \psi_m$ czyli m-ty stopień skali to:

$\displaystyle \psi_m = \psi_0 + \sum_{k = 1}^m \alpha_k \qquad \mathrm{dla} \quad m \in \{1, 2, \ldots, n\}$ (1.15)

Definicja 18 (Skale kościelne)  

Skale kościelne to grupa skal, która powstaje w następujący sposób. Podstawową skalą kościelną jest skala jońska. Nie wdając się w przyczyny, powiemy że wygląda ona następująco: $ (2, 2, 1, 2, 2, 2, 1)$ . Następnie możemy wziąć pierwszy element tej skali i przenieść go na koniec. Dostaniemy wtedy inną skalę, która będzie wyglądała nieco inaczej. Na przykład skala dorycka to $ (2, 1, 2, 2, 2, 1, 2)$ . Można uzyskać w ten sposób siedem różnych skal, ósma będzie już powtórzeniem pierwszej. Skale kościelne można wypisać w tabeli:

                nazwa skali
(  2,   2,   1,   2,   2,   2,   1   ) jońska
(  2,   1,   2,   2,   2,   1,   2   ) dorycka
(  1,   2,   2,   2,   1,   2,   2   ) frygijska
(  2,   2,   2,   1,   2,   2,   1   ) lidyjska
(  2,   2,   1,   2,   2,   1,   2   ) miksolidyjska
(  2,   1,   2,   2,   1,   2,   2   ) eolska
(  1,   2,   2,   1,   2,   2,   2   ) lokrycka

Liczba wszystkich możliwych do wymyślenia skal jest ograniczna, określa ją liczba Bella[10]. Jest to liczba wszystkich możliwych podziałów liczby dwanaście na liczby naturalne. Jest ona dość duża. Większość z tych (możliwych) skal w praktyce do niczego się nie nadaje, w muzyce można spotkać ich co najwyżej kilkadziesiąt.

Definicja 19 (Skala chromatyczna)  

Skala chromatyczna to skala, zawierająca wszystkie dwanaście dźwięków, czyli definiowana ciągiem

$\displaystyle (1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1)$ (1.16)


next up previous contents index
Next: Akord Up: Podstawy podstaw Previous: System równomiernie temperowany   Spis tresci   Skorowidz
Maciej Blizinski 2004-11-16